ماه رمضان، معلم اخلاق

انسان می تواند در ماه مبارك رمضان راه صد ساله را بپیماید و ماه تمام بشود و عیدی بگیرد از خدا. چه عیدی بگیرید؟ آدمیت. شاید هم این كه روز اول شوال را اسلام عید قرار داده است برای همین باشد كه ما به واسطه ماه مبارك به مقصود و مطلوب رسیدیم.

پاداش بزرگ روزه

یك روایتی است كه این روایت را دو جور خواندند "الصَّوْمُ لِي وَ أَنَا أَجْزِي بِه‏" (من لا يحضره الفقيه ج ‏2: 75) مشهور این جور می گویند روزه مال من است من هم پاداش می دهم. گفته اند كه نماز و حج هم مال خدا است و خدا پاداش می دهد. پس "الصوم لی و انا اجزی به" یعنی چه؟ لذا اهل دل این "اجزی" را مجهول خواندند می گویند "الصوم لی و انا اُجزا به" روزه مال من است پاداشش خود من هستم. خودم را می دهم به این.

گاهی عمل مال خدا است این خلوص فقهی است، گاهی دل مال خدا است این خلوص اخلاقی است. علاوه بر اینكه عمل ما خدا است، دل هم مال خداست. در ماه مبارك رمضان انسان می تواند برسد به این مقام، یعنی بشود مصداق «لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّه‏» (نور: 37) دیگر وابستگی هیچ كسی در دل نباشد جز خدا. این ها خیال نكنید عرفان است گفته های اخلاقی است و در قرآن و روایات و زیارات زیاد دیده می شود.

مناجات خدا با بنده!

در این مناجات شعبانیه می فرماید: "إِلَهِي هَبْ لِي كَمَالَ الانْقِطَاعِ إِلَيْكَ " دیگر هیچ چیزی در دلش نیست انقطاع الی الله پیدا شده یعنی خدا بر دلش حكومت می كند. بعدش می گوید خدایا دیگر می رسیم به آنجا كه من مناجات با تو می كنم، تو هم مناجات با من می كنی "فناجيته سرّاً "

گاهی ما با خدا مناجات می كنیم، گاهی خدا با ما، نمی شود كه خدا مناجات بكند من نشنوم. این كه مناجات نیست گاهی ما مناجات می كنیم خدا می شنود می گوییم خدا، خدا، خدا. گاهی هم خدا با ما مناجات می كند می گوید عبدی، عبدی، عبدی. "عبدی اطعنی حتی اجعلك مثلی اقول كن فیكون تقول كن فیكون" یعنی بنده ام مرا اطاعت كن تا تو را مثل خودم گردانم همان طور كه می گویم باش پس می باشد، تو هم بگویی باش پس باشد! این ها چیزهایی نیست كه كم نظیر باشد. مخصوصاً در اهل علم زیاد است.

خدا می فرماید: این بنده ام با نوافل و مستحبات - یعنی علاوه بر این كه واجبات را به جا می آورد - می رسد به آنجا كه من چشم او، دست او، زبان او، اعضا و جوارح او می شوم. دیگر به واسطه من می بیند و می شنود. این متصل می شود به قدرت خدا و كار خدایی می كند. متصل می شود به نور خدا و با نور خدا می بیند.

روزه دل از غیر خدا

اما معلوم است ریاضت می خواهد البته ریاضت های هندی و صوفی گری هوی و هوس است كسی را به جایی نمی رساند بلكه ریاضت دینی ملاك است. انسان در ماه مبارك رمضان یك ماه روزه بگیرد اگر نتواند دل روزه باشد لااقل تمام اعضا و جوارح او روزه باشد. شكم فقط نه! روزه فقهی نه! روزه اخلاقی، روزه عرفانی.

دل روزه باشد یعنی هیچ چیزی هیچ كسی در روز در دل نباشد جز خدا «في‏ بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فيها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ * رِجالٌ لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ». (نور: 37 - 36)

این طور نیست كه تنبلی كند نرود سر كسب. نه! سر كسبش است اما «لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ » دیگر هیچ چیزی دل این را نبرده است جز صاحب دل! انسان یك ماه روزه بگیرد و صاحب دل را در خانه بیاورد صاحب دل را در دل بیاورد تا كم كم مستقر بشود.

شب و روز با خدا

ماه مبارك رمضان ما مهمان خدا هستیم و عمده این است كه پروردگار عالم موقع افطاری، افطاری روحی به ما بدهد یك قدم برویم جلو. این راه خیلی مشكل است «يا أَيُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلى‏ رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقيهِ» (انشقاق: 6) پر رنج و پرخوار است بالآخره منتهی سیر خدا «إِنَّ إِلى‏ رَبِّكَ الرُّجْعى‏» (علق: 8) «وَ أَنَّ إِلى‏ رَبِّكَ الْمُنْتَهى‏» (نجم: 42). انسان می رسد به یك جایی كه الآن هیچ كس نمی تواند تخیل كند كجاست.

این آیه «تَتَجافى‏ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ * فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ» (سجده: 17 - 16) یعنی آن هایی كه در دل شب پا می شوند پشت پا به رختخواب می زنند. گاهی صفت جمال خدا، گاهی صفت جلال خدا بر دل اینها مستولی می شود، گاهی مقام خشوع، گاهی مقام رحمت بر دل اینها مستولی می شود و شب آنها با خدا روزشان هم به اندازه وسعشان در راه خدا.

...بالاتر از بهشت

انسان می تواند برسد به آنجا كه دیگر دنیا و هر چه در دنیاست - یعنی دنیا منهای خدا- برایش شكنجه باشد اما نماز شب، رابطه با خدا، خدمت به خلق خدا برایش بالاترین نعمت ها باشد از بهشت بالاتر! راجع به حضرت مریم (سلام الله علیها) می گویند كه بعد از آن كه رحلت كرد؛ بعد از آن كه حضرت عیسی (علیه السلام) از كفن و دفن او فارغ شد، زنده اش كرد، گفت مادرم می خواهی برگردی؟ گفت بله! برای این كه روزه بگیرم در روز و نماز بخوانم در شب. این معلوم می شود كه نماز شب برای حضرت مریم (سلام الله علیها) از آن بهشت بالاتر است كه می خواهد از آن بهشت برگردد برای نماز شب و روزه گرفتن.

روح خداترسی در جان

این ماه مبارك رمضان یك معلم اخلاق است و از این معلم اخلاق خیلی استفاده بكنید. خود قرآن شریف می گوید معلم اخلاق است «كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» (بقره: 183).

مرحله اول كه این روزه می دهد حس پرهیزكاری است؛ حس خویشتنداری. روح خدا ترسی در عمق جان ما. این روح خداترسی در عمق جان ما اگر نباشد، ما نمی توانیم خودمان را حفظ كنیم. به جاهای بدی می رسیم.

دعا و راز و نیاز با خدا در این ماه مبارك رمضان خیلی مهم است. این دعای ابوحمزه ثمالی را بخوانید هر شب، خواب نروید شب ها! این دعای افتتاح دعای بالایی است. انصافاً نماز شب می خوانید همیشه، اما این نماز شب در ماه مبارك را خیلی اهمیت بدهید.

منبع: هفته نامه صبح صادق، مرداد 1389، شماره 462

پاداش بزرگ روزه

یك روایتی است كه این روایت را دو جور خواندند "الصَّوْمُ لِي وَ أَنَا أَجْزِي بِه‏" (من لا يحضره الفقيه ج ‏2: 75) مشهور این جور می گویند روزه مال من است من هم پاداش می دهم. گفته اند كه نماز و حج هم مال خدا است و خدا پاداش می دهد. پس "الصوم لی و انا اجزی به" یعنی چه؟ لذا اهل دل این "اجزی" را مجهول خواندند می گویند "الصوم لی و انا اُجزا به" روزه مال من است پاداشش خود من هستم. خودم را می دهم به این.

گاهی عمل مال خدا است این خلوص فقهی است، گاهی دل مال خدا است این خلوص اخلاقی است. علاوه بر اینكه عمل ما خدا است، دل هم مال خداست. در ماه مبارك رمضان انسان می تواند برسد به این مقام، یعنی بشود مصداق «لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّه‏» (نور: 37) دیگر وابستگی هیچ كسی در دل نباشد جز خدا. این ها خیال نكنید عرفان است گفته های اخلاقی است و در قرآن و روایات و زیارات زیاد دیده می شود.

مناجات خدا با بنده!

در این مناجات شعبانیه می فرماید: "إِلَهِي هَبْ لِي كَمَالَ الانْقِطَاعِ إِلَيْكَ " دیگر هیچ چیزی در دلش نیست انقطاع الی الله پیدا شده یعنی خدا بر دلش حكومت می كند. بعدش می گوید خدایا دیگر می رسیم به آنجا كه من مناجات با تو می كنم، تو هم مناجات با من می كنی "فناجيته سرّاً "

گاهی ما با خدا مناجات می كنیم، گاهی خدا با ما، نمی شود كه خدا مناجات بكند من نشنوم. این كه مناجات نیست گاهی ما مناجات می كنیم خدا می شنود می گوییم خدا، خدا، خدا. گاهی هم خدا با ما مناجات می كند می گوید عبدی، عبدی، عبدی. "عبدی اطعنی حتی اجعلك مثلی اقول كن فیكون تقول كن فیكون" یعنی بنده ام مرا اطاعت كن تا تو را مثل خودم گردانم همان طور كه می گویم باش پس می باشد، تو هم بگویی باش پس باشد! این ها چیزهایی نیست كه كم نظیر باشد. مخصوصاً در اهل علم زیاد است.

خدا می فرماید: این بنده ام با نوافل و مستحبات - یعنی علاوه بر این كه واجبات را به جا می آورد - می رسد به آنجا كه من چشم او، دست او، زبان او، اعضا و جوارح او می شوم. دیگر به واسطه من می بیند و می شنود. این متصل می شود به قدرت خدا و كار خدایی می كند. متصل می شود به نور خدا و با نور خدا می بیند.

روزه دل از غیر خدا

اما معلوم است ریاضت می خواهد البته ریاضت های هندی و صوفی گری هوی و هوس است كسی را به جایی نمی رساند بلكه ریاضت دینی ملاك است. انسان در ماه مبارك رمضان یك ماه روزه بگیرد اگر نتواند دل روزه باشد لااقل تمام اعضا و جوارح او روزه باشد. شكم فقط نه! روزه فقهی نه! روزه اخلاقی، روزه عرفانی.

دل روزه باشد یعنی هیچ چیزی هیچ كسی در روز در دل نباشد جز خدا «في‏ بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فيها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ * رِجالٌ لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ». (نور: 37 - 36)

این طور نیست كه تنبلی كند نرود سر كسب. نه! سر كسبش است اما «لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ » دیگر هیچ چیزی دل این را نبرده است جز صاحب دل! انسان یك ماه روزه بگیرد و صاحب دل را در خانه بیاورد صاحب دل را در دل بیاورد تا كم كم مستقر بشود.

شب و روز با خدا

ماه مبارك رمضان ما مهمان خدا هستیم و عمده این است كه پروردگار عالم موقع افطاری، افطاری روحی به ما بدهد یك قدم برویم جلو. این راه خیلی مشكل است «يا أَيُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلى‏ رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقيهِ» (انشقاق: 6) پر رنج و پرخوار است بالآخره منتهی سیر خدا «إِنَّ إِلى‏ رَبِّكَ الرُّجْعى‏» (علق: 8) «وَ أَنَّ إِلى‏ رَبِّكَ الْمُنْتَهى‏» (نجم: 42). انسان می رسد به یك جایی كه الآن هیچ كس نمی تواند تخیل كند كجاست.

این آیه «تَتَجافى‏ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ * فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ» (سجده: 17 - 16) یعنی آن هایی كه در دل شب پا می شوند پشت پا به رختخواب می زنند. گاهی صفت جمال خدا، گاهی صفت جلال خدا بر دل اینها مستولی می شود، گاهی مقام خشوع، گاهی مقام رحمت بر دل اینها مستولی می شود و شب آنها با خدا روزشان هم به اندازه وسعشان در راه خدا.

...بالاتر از بهشت

انسان می تواند برسد به آنجا كه دیگر دنیا و هر چه در دنیاست - یعنی دنیا منهای خدا- برایش شكنجه باشد اما نماز شب، رابطه با خدا، خدمت به خلق خدا برایش بالاترین نعمت ها باشد از بهشت بالاتر! راجع به حضرت مریم (سلام الله علیها) می گویند كه بعد از آن كه رحلت كرد؛ بعد از آن كه حضرت عیسی (علیه السلام) از كفن و دفن او فارغ شد، زنده اش كرد، گفت مادرم می خواهی برگردی؟ گفت بله! برای این كه روزه بگیرم در روز و نماز بخوانم در شب. این معلوم می شود كه نماز شب برای حضرت مریم (سلام الله علیها) از آن بهشت بالاتر است كه می خواهد از آن بهشت برگردد برای نماز شب و روزه گرفتن.

روح خداترسی در جان

این ماه مبارك رمضان یك معلم اخلاق است و از این معلم اخلاق خیلی استفاده بكنید. خود قرآن شریف می گوید معلم اخلاق است «كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» (بقره: 183).

مرحله اول كه این روزه می دهد حس پرهیزكاری است؛ حس خویشتنداری. روح خدا ترسی در عمق جان ما. این روح خداترسی در عمق جان ما اگر نباشد، ما نمی توانیم خودمان را حفظ كنیم. به جاهای بدی می رسیم.

دعا و راز و نیاز با خدا در این ماه مبارك رمضان خیلی مهم است. این دعای ابوحمزه ثمالی را بخوانید هر شب، خواب نروید شب ها! این دعای افتتاح دعای بالایی است. انصافاً نماز شب می خوانید همیشه، اما این نماز شب در ماه مبارك را خیلی اهمیت بدهید.

منبع: هفته نامه صبح صادق، مرداد 1389، شماره 462