Yəqin məqamı

Müzakirə mövzusu: Yəqinin dərəcələri

Allah-taala buyurub: “وَ اعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقين” (“Və sənə yəqin (ölüm) gələnədək Rəbbinə ibadət et!”) (1)

Ötən bəhslərdə deyildi ki, əxlaqi məqamlardan biri də yəqin məqamıdır. Yəni, insan Allahın əmr və nəhylərinə yəqin əldə etməli və şəkk və şübhəsi olmamalıdır.

Yəqinin dərəcələri var: Birinci dərəcə budur ki, rəvayət, hədis və dəlillərlə onu əldə edək. Belə ki, elmi-yəqin vasitəli bilik əldə etmək növündəndir.

Bundan üstün dərəcə budur ki, vacib və müstəhəblərə əməl etmək və haram və məkruhları tərk etməklə dinin həqiqətini əldə edək. Yəni, dinin həqiqət və sirlərini vasitəsiz biliklə dərk edək. Baxmayaraq ki, ölüm və axirat zamanı bütün biliklər vasitəsiz biliklərə çevriləcək. Yəni, özümüzün bütün əkdiklərimizi öz yanımızda hazır görəcəyik: “لَقَدْ كُنْتَ في غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَديدٌ” (“Sən (dünyada) bundan qafil idin. Artıq bu gün gözündən pərdəni götürdük. Sən bu gün sərrast görürsən!”) (2) Lakin, bunu başa düşmək və onun mahiyyət və məğzini dərk etmək üçün, dünyada başqa bir ləzzət var.

Mübarək ayədə deyilir: “وَ اعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقين” Yəni, Rəbbinə sitayiş və ibadət et ki, sənə yəqini əta etsin.

Belə də demək olar: “وَاعبُد رَبَّک حَتی یَأتيک المَوتُ” (Sənə ölüm gələnə qədər Rəbbinə sitayiş və ibadət et.) Yəni, Allah-taala qarşısında mükəlləfiyyət və Ona ibadət ölüm anına qədər bəndənin öhdəsindədir. Bəzilərinin –ibadət və riyazətin təsirində yəqinə çatdınsa, artıq təklif götürülür- deməsi, azğınlıq və tənəzzüldən başqa bir şey deyil.

Təklif diri insandan heç vaxt götürülmür və dünya həyatının son anına qədər insanın boynundadır. Biz mütləq namazı ayaq üstə qılmalıyıq. Amma, əgər belə qılmağa aciziksə, gərək oturaq halda qılmalıyıq. Əgər oturaq halda qılmağa da qüdrətimiz çatmırsa, uzanan halda qılmalıyıq... Şəri təkliflər insandan götürülmür. Yəqinin həqiqi təcəllası olan əziz İslam Peyğəmbəri (s) də son ana qədər mükəlləf olmuşdur.

“لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقين لَتَرَوُنَّ الْجَحيم” (Xeyr, əgər tam yəqinliklə bilsəydiniz! Siz o Cəhənnəmi mütləq görəcəksiniz!) (3) ayəsi bunu bəyan edir ki, ibadət və bəndəliklə elə bu dünyada yəqin əldə etmək və cəhənnəm və onun əzablarını görmək olar. Deməli, biz bilməliyik ki, ölümlə istər-istəməz vasitəsiz biliyə yetişəcəyik. Amma, daha yaxşısı budur ki, ölümdən öncə təhəccüd və saleh əməllərlə qəflət pərdəsini gözümüzdən qaldıraq və cənnət, cəhənnəm və dinin sirlərini vasitəsiz elmlə əldə edək.

Ayətullah əl-Uzma Seyid Əhməd Xansarinin ölüm zamanında belə buyurduğu nəql edilib: -“Həzrət Əzrail gəldi və mən onu gördüm. Çox gözəl idi”. Şəxsiyyətlər haqq, həqiqət və gerçəkliyi görürlər.

Gərək nəfsi istək və həvəslərdən uzaqlaşaq. Dünyaya aludə olmamalı və əl-ayağımızı zəncir və kündələrdə əsir etməməliyik.

Həqiqət budur ki, insan nəfsində cəhənnəm və əzaba çevrilənlər bu günah və əməllərdir. “إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحيطَةٌ بِالْكافِرين” (Şübhəsiz ki, Cəhənnəm kafirləri bürüyəcəkdir!) (4) “لـَمُحیطـَة” (“Ləmuhitətun”, yəni, əhatə edəcəkdir) sözündən başa düşülür ki, indi cəhənnəm kafirləri əhatə etmişdir. Çünki, ərəb dilinə görə, işi görən ism hazırkı zamanda işlədildikdə məcazı deyil, həqiqəti çatdırır.

Cəhənnəm sözünün kökü, dünya və maddi aləmdən asılılıqdan ibarətdir. Yəni, ürəkdən vurulma və dünyapərəstlik nəfsdə bir cəhənnəm yaradır ki, insanı əhatə edir və onu bürüyür. Əgər belə olmasa, su, torpaq, yer və göylərin hamısı Allahın yaratdığı və Onun ordularıdır.

Bu iki ayədən, “اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْ‏ء” (Allah hər şeyin xaliqidir.) (5) və “الَّذي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ خَلَقَه” (O, yaratdığı hər şeyi gözəl yaratdı.) (6) belə istifadə edilir ki, Allahın bütün məxluqları yaxşıdır. Biz elə bu təbii məxluqlardan nəfsani behişti əldə etməli və onunla təkamülə çatmalıyıq.

İnşa Allah, hörmətli və fəzilətli tələbələr insanların ayılmasına əhəmiyyət verənlərdən olsunlar. Onları hazırkı zaman kəsiyində “demokratiya”, “azadlıq” və s. sözlərlə dünya xalqlarını oyuncağa çevirmiş bu qərbli dünyapərəstlər barədə agah etsinlər. Yəqin məqamına çatmaq üçün qarşıya çıxan maneələri aradan qaldırıb onları yəqinə çatdırsınlar.

İnşa Allah, Allah-taala yəqini müsəlmanlara mərhəmət etsin. Allahın salam, rəhmət və bərəkəti sizlərə olsun.

Qeydlər:

1. “Hicr” surəsi, 99-cu ayə.

2. “Qaf” surəsi, 22-ci ayə.

3. “Təkasur” surəsi, 5 və 6-cı ayələr.

4. “Tövbə” surəsi, 49-cu ayə.

5. “Rəd” surəsi, 16-cı ayə.

6. “Səcdə” surəsi, 7-ci ayə.

Bundan üstün dərəcə budur ki, vacib və müstəhəblərə əməl etmək və haram və məkruhları tərk etməklə dinin həqiqətini əldə edək. Yəni, dinin həqiqət və sirlərini vasitəsiz biliklə dərk edək. Baxmayaraq ki, ölüm və axirat zamanı bütün biliklər vasitəsiz biliklərə çevriləcək. Yəni, özümüzün bütün əkdiklərimizi öz yanımızda hazır görəcəyik: “لَقَدْ كُنْتَ في غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَديدٌ” (“Sən (dünyada) bundan qafil idin. Artıq bu gün gözündən pərdəni götürdük. Sən bu gün sərrast görürsən!”) (2) Lakin, bunu başa düşmək və onun mahiyyət və məğzini dərk etmək üçün, dünyada başqa bir ləzzət var.

Mübarək ayədə deyilir: “وَ اعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقين” Yəni, Rəbbinə sitayiş və ibadət et ki, sənə yəqini əta etsin.

Belə də demək olar: “وَاعبُد رَبَّک حَتی یَأتيک المَوتُ” (Sənə ölüm gələnə qədər Rəbbinə sitayiş və ibadət et.) Yəni, Allah-taala qarşısında mükəlləfiyyət və Ona ibadət ölüm anına qədər bəndənin öhdəsindədir. Bəzilərinin –ibadət və riyazətin təsirində yəqinə çatdınsa, artıq təklif götürülür- deməsi, azğınlıq və tənəzzüldən başqa bir şey deyil.

Təklif diri insandan heç vaxt götürülmür və dünya həyatının son anına qədər insanın boynundadır. Biz mütləq namazı ayaq üstə qılmalıyıq. Amma, əgər belə qılmağa aciziksə, gərək oturaq halda qılmalıyıq. Əgər oturaq halda qılmağa da qüdrətimiz çatmırsa, uzanan halda qılmalıyıq... Şəri təkliflər insandan götürülmür. Yəqinin həqiqi təcəllası olan əziz İslam Peyğəmbəri (s) də son ana qədər mükəlləf olmuşdur.

“لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقين لَتَرَوُنَّ الْجَحيم” (Xeyr, əgər tam yəqinliklə bilsəydiniz! Siz o Cəhənnəmi mütləq görəcəksiniz!) (3) ayəsi bunu bəyan edir ki, ibadət və bəndəliklə elə bu dünyada yəqin əldə etmək və cəhənnəm və onun əzablarını görmək olar. Deməli, biz bilməliyik ki, ölümlə istər-istəməz vasitəsiz biliyə yetişəcəyik. Amma, daha yaxşısı budur ki, ölümdən öncə təhəccüd və saleh əməllərlə qəflət pərdəsini gözümüzdən qaldıraq və cənnət, cəhənnəm və dinin sirlərini vasitəsiz elmlə əldə edək.

Ayətullah əl-Uzma Seyid Əhməd Xansarinin ölüm zamanında belə buyurduğu nəql edilib: -“Həzrət Əzrail gəldi və mən onu gördüm. Çox gözəl idi”. Şəxsiyyətlər haqq, həqiqət və gerçəkliyi görürlər.

Gərək nəfsi istək və həvəslərdən uzaqlaşaq. Dünyaya aludə olmamalı və əl-ayağımızı zəncir və kündələrdə əsir etməməliyik.

Həqiqət budur ki, insan nəfsində cəhənnəm və əzaba çevrilənlər bu günah və əməllərdir. “إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحيطَةٌ بِالْكافِرين” (Şübhəsiz ki, Cəhənnəm kafirləri bürüyəcəkdir!) (4) “لـَمُحیطـَة” (“Ləmuhitətun”, yəni, əhatə edəcəkdir) sözündən başa düşülür ki, indi cəhənnəm kafirləri əhatə etmişdir. Çünki, ərəb dilinə görə, işi görən ism hazırkı zamanda işlədildikdə məcazı deyil, həqiqəti çatdırır.

Cəhənnəm sözünün kökü, dünya və maddi aləmdən asılılıqdan ibarətdir. Yəni, ürəkdən vurulma və dünyapərəstlik nəfsdə bir cəhənnəm yaradır ki, insanı əhatə edir və onu bürüyür. Əgər belə olmasa, su, torpaq, yer və göylərin hamısı Allahın yaratdığı və Onun ordularıdır.

Bu iki ayədən, “اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْ‏ء” (Allah hər şeyin xaliqidir.) (5) və “الَّذي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ خَلَقَه” (O, yaratdığı hər şeyi gözəl yaratdı.) (6) belə istifadə edilir ki, Allahın bütün məxluqları yaxşıdır. Biz elə bu təbii məxluqlardan nəfsani behişti əldə etməli və onunla təkamülə çatmalıyıq.

İnşa Allah, hörmətli və fəzilətli tələbələr insanların ayılmasına əhəmiyyət verənlərdən olsunlar. Onları hazırkı zaman kəsiyində “demokratiya”, “azadlıq” və s. sözlərlə dünya xalqlarını oyuncağa çevirmiş bu qərbli dünyapərəstlər barədə agah etsinlər. Yəqin məqamına çatmaq üçün qarşıya çıxan maneələri aradan qaldırıb onları yəqinə çatdırsınlar.

İnşa Allah, Allah-taala yəqini müsəlmanlara mərhəmət etsin. Allahın salam, rəhmət və bərəkəti sizlərə olsun.

Qeydlər:

1. “Hicr” surəsi, 99-cu ayə.

2. “Qaf” surəsi, 22-ci ayə.

3. “Təkasur” surəsi, 5 və 6-cı ayələr.

4. “Tövbə” surəsi, 49-cu ayə.

5. “Rəd” surəsi, 16-cı ayə.

6. “Səcdə” surəsi, 7-ci ayə.