Dinin mahiyyəti

Müzakirə mövzusu: Dinin mahiyyəti

عن النبی (صلی الله علیه و آله) قال: « الْإِسْلَامُ يَعْلُو وَ لَا يُعْلَى عَلَيْه » (1)

Peyğəmbər (s) buyurub: “İslam ucalar, ondan ucası olmaz”.

Müqəddəs İslam dini, ona əməl edən insanı əl çatmaz məqama və uca dəyərlərə çatdıran və onu başqa canlılardan fərqləndirən doğru yoldur.

Heyvanlar və bitkilərin əksinə olaraq, bəşəriyyət bərzəxi ya əqli mücərrədliyə malikdir. Çünki, ruha malikdir və ruh da əbədi və daimi həyata sahibdir. Buna əsasən bütün insanlara vacibdir ki, öz həyatları boyu üç sualla həmişə mənus olsunlar. Belə ki, qəflət və yuxu bizi əhatə etməsin. Suallar bunlardır:

1. Biz haradan gəlmişik?

2. Nə üçün bu dünyaya gəlmişik?

3. Hara doğru hərəkətdəyik?

Dahi şairin bu suallarla ünsiyyətdə olması onu dilə gətirmiş və o demişdir:

Haradan gəlmişəm, gəlişim nə üçündür?

Hara gedəcəyəm, sonda vətənim hara olacaqdır?

Heyvanlardan fərqli olaraq, insanın təkamülü hüdud və sərhəd tanımır. Çünki, heyvanlar əqli mücərrədliyə malik deyillər. Bəşər o zaman qələbə çalır ki, mənəviyyat və nəfsi kamilliklərdə inkişaf etsin və İlahi hökmlər və İslam əqidələrini öz zat və canında həyata keçirmiş olsun.

Hədisdə belə deyilib: “الصلاة معراج المؤمن” (Namaz möminin meracıdır) (2) Namaz mömini yüksəklərə aparan pilləkandır. Namaz insana onu başqa canlılardan ayıran İlahi rəng verir. “وَ كَذلِكَ نُري إِبْراهيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنين” (Beləcə, İbrahimə göylərin və yerin mülkünü göstərdik ki, tam qənaətlə inananlardan olsun!) (3)

Hər bir mövcudun bir mülkü və bir mələkutu var. İnsanın bu dünyadakı vəzifəsi budur ki, mülkün yardımı ilə mələkuta köçsün və Allaha doğru seyrə başlasın.

Biz tələbələrin də vəzifəsi isə, bəşər ictimaiyyətində İslamı və Həzrət Məhəmməd (s) mədəniyyətini yaymaqdır. Müqəddəs İslam dininin Qərbə və başqalarına heç bir ehtiyacı yoxdur. Gərək öz canımıza və dinimizin mahiyyətinə diqqət yetirək.

“الإِسْلامُ يَعلُو وَ لا يُعْلى عَليْه” (İslam ucalar, ondan ucası olmaz). İslam bütün dünya dinlərindən üstündür. Deməli, öz deni mənliyimizi əldən verməməli və Qərb və Şərqin laqeyd və çərçivəsiz mədəniyyətinin vahimə və təsirinə düşməməliyik. Bu günkü Qərb və Şərqə baxdıqda görürük ki, Qərbdəkilər vəhşiləşmə və laqeydlikdədirlər. Sözü gedən əxlaqi və fikri rüsvayçılıq onların süqutunun başlıca səbəbidir. Şərqdəkilər də onlardan çox da uzaqda deyillər.

Vacib və lazım olan budur ki, biz pak Əhli-beytə (ə) və onların göstərişlərinə vəfadar olmalıyıq.

İllərlə qəlb bizdən mey camı tələb edirdi

Özündə olan yaddan təmənna edirdi.

Kövnü-məkan sədəfindən uzaq olan gövhəri

Dərya kənarındakı itnişlərdən tələb edirdi.

سال ها دل طلب جام جم از ما می کرد

آن چه خود داشت ز بیگانه تمنا می کرد

گوهری کز صدف کون و مکان بیرون بود

طلب از گمشـــدگان لب دریا می کرد

Hamımız şərafətli ilahiyyat elmini hədislərlə Əhli-beytin (ə), dahi hikmət sahiblərinin və möhkəm qələmlərin bəyan etdiyi kimi öyrənməliyik. Sonra biliyi malikliyə çevirək və əməl məqamına nail olaq. Çünki, təbii dərslərin dəyər və əhəmiyyətinin çoxluğuna baxmayaraq, onlar insan tərbiyə etmirlər. Yalnız insanın dünyasını və mənəvi həyatını təmin etmək həddindədirlər. Amma, İlahi elmlər sözü gedən suallara diqqət edir və onlar barədə müzakirələr aparır.

Hədis kitablarında belə yazılıb: “أعمار أمتي بين الستين إلى السبعين و قل من يتجاوزها” (Mənim (İslam) ümmətimin ömürləri altımış və yetmiş il arasındadır və bunu ötənlər az olacaqdır.) (4) Qarşıda əbədi həyatı olan insanın bu azacıq dünya həyatı heç vaxt əbədi həyatla müqayisə olunacaq deyil.

Zəruri və lazım olan budur ki, biz tələbələr camaata başa salaq ki, bu dünyadan sonra başqa bir aləm də var ki, o əbədi və daimi olacaqdır. Allahın salamı, rəhməti və bərəkəti sizlərə olsun.

Qeydlər:

1. “Vəsail əş-şiə”, (Bab: “Ənnə əl-kafirə la yərisu əl-muslim”), c-26, s-14.

2. “Bihar əl-ənvar”, (4-cü bab, “Ənnə lis-səlati ərbətə alafi bab”) c-79, s-303.

3. “Ənam” surəsi, 75-ci ayə.

4. “İrşad əl-qulub”, (8-ci bab, “Fi qəsr əl-ə`mar”) c-1, s-40.

Heyvanlar və bitkilərin əksinə olaraq, bəşəriyyət bərzəxi ya əqli mücərrədliyə malikdir. Çünki, ruha malikdir və ruh da əbədi və daimi həyata sahibdir. Buna əsasən bütün insanlara vacibdir ki, öz həyatları boyu üç sualla həmişə mənus olsunlar. Belə ki, qəflət və yuxu bizi əhatə etməsin. Suallar bunlardır:

1. Biz haradan gəlmişik?

2. Nə üçün bu dünyaya gəlmişik?

3. Hara doğru hərəkətdəyik?

Dahi şairin bu suallarla ünsiyyətdə olması onu dilə gətirmiş və o demişdir:

Haradan gəlmişəm, gəlişim nə üçündür?

Hara gedəcəyəm, sonda vətənim hara olacaqdır?

Heyvanlardan fərqli olaraq, insanın təkamülü hüdud və sərhəd tanımır. Çünki, heyvanlar əqli mücərrədliyə malik deyillər. Bəşər o zaman qələbə çalır ki, mənəviyyat və nəfsi kamilliklərdə inkişaf etsin və İlahi hökmlər və İslam əqidələrini öz zat və canında həyata keçirmiş olsun.

Hədisdə belə deyilib: “الصلاة معراج المؤمن” (Namaz möminin meracıdır) (2) Namaz mömini yüksəklərə aparan pilləkandır. Namaz insana onu başqa canlılardan ayıran İlahi rəng verir. “وَ كَذلِكَ نُري إِبْراهيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنين” (Beləcə, İbrahimə göylərin və yerin mülkünü göstərdik ki, tam qənaətlə inananlardan olsun!) (3)

Hər bir mövcudun bir mülkü və bir mələkutu var. İnsanın bu dünyadakı vəzifəsi budur ki, mülkün yardımı ilə mələkuta köçsün və Allaha doğru seyrə başlasın.

Biz tələbələrin də vəzifəsi isə, bəşər ictimaiyyətində İslamı və Həzrət Məhəmməd (s) mədəniyyətini yaymaqdır. Müqəddəs İslam dininin Qərbə və başqalarına heç bir ehtiyacı yoxdur. Gərək öz canımıza və dinimizin mahiyyətinə diqqət yetirək.

“الإِسْلامُ يَعلُو وَ لا يُعْلى عَليْه” (İslam ucalar, ondan ucası olmaz). İslam bütün dünya dinlərindən üstündür. Deməli, öz deni mənliyimizi əldən verməməli və Qərb və Şərqin laqeyd və çərçivəsiz mədəniyyətinin vahimə və təsirinə düşməməliyik. Bu günkü Qərb və Şərqə baxdıqda görürük ki, Qərbdəkilər vəhşiləşmə və laqeydlikdədirlər. Sözü gedən əxlaqi və fikri rüsvayçılıq onların süqutunun başlıca səbəbidir. Şərqdəkilər də onlardan çox da uzaqda deyillər.

Vacib və lazım olan budur ki, biz pak Əhli-beytə (ə) və onların göstərişlərinə vəfadar olmalıyıq.

İllərlə qəlb bizdən mey camı tələb edirdi

Özündə olan yaddan təmənna edirdi.

Kövnü-məkan sədəfindən uzaq olan gövhəri

Dərya kənarındakı itnişlərdən tələb edirdi.

سال ها دل طلب جام جم از ما می کرد

آن چه خود داشت ز بیگانه تمنا می کرد

گوهری کز صدف کون و مکان بیرون بود

طلب از گمشـــدگان لب دریا می کرد

Hamımız şərafətli ilahiyyat elmini hədislərlə Əhli-beytin (ə), dahi hikmət sahiblərinin və möhkəm qələmlərin bəyan etdiyi kimi öyrənməliyik. Sonra biliyi malikliyə çevirək və əməl məqamına nail olaq. Çünki, təbii dərslərin dəyər və əhəmiyyətinin çoxluğuna baxmayaraq, onlar insan tərbiyə etmirlər. Yalnız insanın dünyasını və mənəvi həyatını təmin etmək həddindədirlər. Amma, İlahi elmlər sözü gedən suallara diqqət edir və onlar barədə müzakirələr aparır.

Hədis kitablarında belə yazılıb: “أعمار أمتي بين الستين إلى السبعين و قل من يتجاوزها” (Mənim (İslam) ümmətimin ömürləri altımış və yetmiş il arasındadır və bunu ötənlər az olacaqdır.) (4) Qarşıda əbədi həyatı olan insanın bu azacıq dünya həyatı heç vaxt əbədi həyatla müqayisə olunacaq deyil.

Zəruri və lazım olan budur ki, biz tələbələr camaata başa salaq ki, bu dünyadan sonra başqa bir aləm də var ki, o əbədi və daimi olacaqdır. Allahın salamı, rəhməti və bərəkəti sizlərə olsun.

Qeydlər:

1. “Vəsail əş-şiə”, (Bab: “Ənnə əl-kafirə la yərisu əl-muslim”), c-26, s-14.

2. “Bihar əl-ənvar”, (4-cü bab, “Ənnə lis-səlati ərbətə alafi bab”) c-79, s-303.

3. “Ənam” surəsi, 75-ci ayə.

4. “İrşad əl-qulub”, (8-ci bab, “Fi qəsr əl-ə`mar”) c-1, s-40.